ગીત - શું કહેશો ?

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, આંસુનાં એક બૂંદની અંદર તળિયાં લગની ડૂબકી દેતા આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, કોરીમોરી આંખો વચ્ચે ઝરણાં જેવું નિર્મળ વહેતા આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

એમ બને છે, ઘૂવડ એની પીળી આંખે સૂરજ આંજી ભોંયની પીઠે કાજળકાળી રાતનું ખંજર ઘચ્ચાક દઈ ભોંકાવે,

એમ બને છે, નજરો ઊપર પલાણ થઈ અંધારું આવે ને પછી તો પાંપણ માથે નીંદર બેઠી રોફ જમાવે,

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, અજવાળાને ખભ્ભે નાખી રવિકિરણને ભેટી પડતા આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

એમ બને કે, સાવ અચાનક સુખસાગરના ટાપુ ઉપર ભડકે બળતો આભનો ટુકડો ધડામ કરતો આવે હેઠો,

એમ બને કે, એ ધરણી પર જળતરસતાં તરૂવર હેઠળ છાયતરસતો હાંકોબાંકો કરમફૂટલો ટળવળતો બેઠો,

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, એ તરસ્યાને વાદળમાંથી ખોબેખોબે ટાઢક પાતાં આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

એમ બને કે, ભરઉનાળે ધોમધખેલા ઉજ્જડ રસ્તે અંકાયેલા પગલાંઓને લીલાલીલા ફણગા ફૂટે,

એમ બને કે, ભરચોમાસે ઝરમર ઝીલતી હરિયાળીની મોજ ભરીને ચાલ્યાં જાતાં પગલાંઓના અંજળ ખૂટે,

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, સાવ અનૂઠી કેડી ઉપર પગલાં માંડી આગળ ધપતા આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

એમ બને કે, દશ્યભટકેલું કોઈ બિચારું ઊંટ પોતાની પીઠની ઉપર રણને લાદી છલકાતાં સરવરમાં નાખે,

એમ બને કે, રાજહંસો ધોળીધોળી પાંખ ભરીને આખેઆખું માનસરોવર પ્રાણતરસ્યાં રણમાં છાંટે,

કાલ ઊઠીને કોઈ પૂછે કે, પીડારણમાં ઊમટી પડતાં મૃગજળ ખાળી જીવી લેતા આવડે છે ? તો શું કહેશો ?

- મુકેશ દવે

અમરેલી

તા.૧૮/૦૩/૨૦૨૩, શનિવાર

ગીત - ગૃહિણી

સખી, એથી તો લીલપ છવાઈ ગઈ,

હાં રે હું તો આંગણામાં આખી રોપાઈ ગઈ.

આંગણામાં લજ્જાળું લ્હેરાતી જૂઈ

મને મોગરાની ફોરમ વીંટળાતી,

કેળ અને ચંપાના શીતળ ઓથારે હું

ઝીણીઝીણી કુંપળે કોળાતી,

કેવી વ્હાલપથી લથપથ થઈ !

હાં રે હું તો ફૂલડાંથી હરખે પોંખાઈ ગઈ.

ટોડલા ને તોરણમાં મોતીડે પ્રોવાઈને

ચાકળાના આભલે ગૂંથાતી,

વગડાથી મઘમઘતાં ઘેરાં લીંપણમાં હું

રઢિયાળી ભાતે ચીતરાતી,

હું તો ઓકળીએ ઓળપાઈ ગઈ,

હાં રે હું તો ભીત્યુંના રંગમાં રોળાઈ ગઈ.

ખોરડે ખમ્માયું ઝીલતાં રાંધણિયાંની

મીઠી સોડમ થઈને રેલું,

ચૂલાની આગમાંથી પ્રગટાવી સ્વાદ

ભૂખ્યાં ઉદરની આગને ઠારું,

ઠર્યાં અંતરનો ઓડકાર થઈ,

હાં રે હું તો આંધણમાં આખી ઓરાઈ ગઈ.

સૌના સમણાંમાં ડૂબ્યાં મારાયે સમણાં 

ને સૌની પીડામાં હું ઓગળી,

કાળની થપાટે હવે ખભળેલાં ખોરડાંમાં

અડીખમ ઊભી હું ઓરડી,

ઘેરા અંધારે ઘેરાઈ ગઈ,

હાં રે હું તો મારાથી આખી ખોવાઈ ગઈ.

- મુકેશ દવે

પાન્ધ્રો

તા.૦૯/૦૩/૨૦૨૩

ગુરુવાર

આસ્વાદ - પ્રજ્ઞાબેન ધારૈયા દ્વારા

 પીડિતાનું ગીત

ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું

મોટાઘરના માતેલાને લાગી'તી મધલાળ ને ઝાલ્યું પારેવું,

જળછલોછલ વીરડીની તોડી નાખી પાળ ને પીંખ્યું પારેવું,

રાતાંરાતાં પાણીડામાં ચીખોનો ઓવાળ ને ફસક્યું પારેવું,

લીરેલીરા ચુંદડીની માથે નાખ્યું આળ ને ધ્રુજ્યું પારેવું,

ગોજારા અંધારે ડંસ્યું કાળમુખાળું વિષ ને લથડે પારેવું.

ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું.

મોટા ઘરના મોભિયાએ કહી દીધું છીનાળ ને નફ્ફટ પારેવું,

માતેલાને દોડવાનો એણે આપ્યો ઢાળ ને નટખટ પારેવું,

અદકપાંસળી વાયરાએ ફેલાવીતી ઝાળ ને ભડભડ પારેવું,

અફવાઓના ટોળેટોળા થઈને આવ્યા કાળ ને હડબડ પારેવું,

વેરણછેરણ માળા ઉપર બોલે કાદવઘીંસ ને રગડે પારેવું.

ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું.

- મુકેશ દવે

યસ....

પારેવું એટલે ભોળું, ભીરૂ અને ગભરુ પંખીડું. પારેવાના પ્રતિકરૂપે અહીં ગરીબ ઘરની, સામાન્ય સ્ત્રીના શોષણની વાત કવિએ મર્મવેધક રીતે રજુ કરી છે. સમાજના વિકાસની સાથે સાથે સ્ત્રીઓ માટે પણ શિક્ષણ અને કારકિર્દીની દિશાઓ ખુલી ગઈ. સ્વતંત્રતા વધી. અને સ્ત્રીઓની સ્વપ્નની આંખ ખુલી અને ઉડવાને પાંખ પણ ખુલી. અરે દસે દિશાઓ એના માટે ખુલી  ગઈ. પણ પંખિણીને ક્યાં ખબર છે કે અવરોઘ આકાશમાં પણ હોય!

   ઇસ્મત ઉપર ક્રૂર પંજો પડે ત્યારે તેનું મોં બંધ થઈ જાય છે. ગોકીરો જ એવો થાય છે    કે એની કેફિયત સાંભળે પણ કોણ?

      નફ્ફટ નબીરાઓને છાવરવા માટે ગામનાં મોટાં માથાઓ પણ એ અબળાનું જ મલીન ચિત્ર ચીતરે છે. છિનાળ, કુલટા જેવા વિશેષણો સ્ત્રીને સાવ લાચાર કરી મૂકે છે‌.

      "અદકપાંસળી વાયરો ..." વાહ! કાનોપકાન થતી વાત માટે કેવો સરસ શબ્દ પ્રયોગ  કવિએ પ્રયોજ્યો છે!

   સત્યનું એક વજન હોય છે.પણ રે વિજ્ઞાનનો નિયમ! હલકું જલ્દી ઉંચકાય એ ન્યાયે સ્ત્રીની સચ્ચાઈ કરતાં એની બદનામી જલ્દી ફેલાઈ જાય છે. બસ પછી શું? વેરણ છેરણ માળો અને વેરણ છેરણ જિંદગી!

    પ્રસ્તુત ગીત માટે લોક બોલીની શૈલી પસંદ કરવા બદલ મુકેશજીને દાદ આપવી પડે. સ્ત્રીના અંદર બહારના ઉઝરડાં પ્રસ્તુત શૈલી સિવાય ઉજાગર થઈ શક્યા હોત કે કેમ એ સવાલ છે. મીઠી વીરડીની તૂટેલી પાળ, રાતાં ચોળ પાણી તો લીરેલીરા થઈ ગયેલી ચુંદડી જેવા શબ્દ પ્રયોગ પીડિતાનાં અંગ અને ઇજ્જત પર થયેલા જોરજુલમને વર્ણવવા માટે સક્ષમ છે.

     અતિ સંવેદના સભર ગીત પ્રસ્તુત કરવા બદલ દિલથી 

   ધન્યવાદ, દવે સાહેબ....💐💐💐💐

    પ્રજ્ઞા ધારૈયા,

  ૬/૩/૨૦૨૩.

ગીત - પીડિતાનું ગીત

ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું.

મોટાઘરના માતેલાને લાગી'તી મધલાળ ને ઝાલ્યું પારેવું,
જળછલોછલ વીરડીની તોડી નાખી પાળ ને પીંખ્યું પારેવું,
રાતાંરાતાં પાણીડામાં ચીખોનો ઓવાળ ને ફસક્યું પારેવું,
લીરેલીરા ચુંદડીની માથે નાખ્યું આળ ને ધ્રુજ્યું પારેવું,
ગોજારા અંધારે ડંસ્યું કાળમુખાળું વિષ ને લથડે પારેવું.
ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું.

મોટા ઘરના મોભિયાએ કહી દીધું છીનાળ ને નફ્ફટ પારેવું,
માતેલાને દોડવાનો એણે આપ્યો ઢાળ ને નટખટ પારેવું,
અદકપાંસળી વાયરાએ ફેલાવીતી ઝાળ ને ભડભડ પારેવું,
અફવાઓના ટોળેટોળા થઈને આવ્યા કાળ ને હડબડ પારેવું,
વેરણછેરણ માળા ઉપર બોલે કાદવઘીંસ ને રગડે પારેવું.
ગોંદરા વચ્ચે ગોકીરો ને ગોકીરામાં ચીસ ને ફફડે પારેવું.
- મુકેશ દવે

પાન્ધ્રો

તા. ૦૪/૦૩/૨૦૨૩, શનિવાર

ગીત - છલકેલાં નેણ

બોલેલાં વેણ ભલા સૌ કોઈ સમજે પણ છલક્યાં આ નેણને સમજે તો સારું,

છલકેલાં નેણમાં એવું શું ભળતું કે વહેતું પણ જળ એનું ખારુંખારું ?

સરવરની પાળ રખે તૂટે તો બાંધીને

ધસમસતા પૂર તમે રોકી શકો,

જિહ્વાના બંધ રખે ખૂલે તો વ્હાલપથી

ફાટફાટ વાણીને રોકી શકો,

આંખેથી ઉભરાતાં ઊના આ વ્હેણમાં ડૂબેલાં લોકને કેમ ઉગારું ?

બોલેલાં વેણ ભલા સૌ કોઈ સમજે પણ છલક્યાં આ નેણને સમજે તો સારું.

હૈયામાં ધરબેલી પીડાઓ પીગળીને

આંસુની ધાર થઈ દદડી પડે,

હળાહળ પીનારા શંભુની જેમ કોઈ 

એને પીનારોય વિરલો જડે,

શીતળધારામાં તો સૌ કોઈ ન્હાય પણ ફળફળતું બૂંદ રહ્યું સાવ નોધારું.

બોલેલાં વેણ ભલા સૌ કોઈ સમજે પણ છલક્યાં આ નેણને સમજે તો સારું.

- મુકેશ દવે

અમરેલી

તા. ૦૧/૦૩/૨૦૨૩

ગઝલ - ચૂપ થઈ જાઉં છું

પ્રસ્તાવ જ્યારે હો વિફળ તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું,

એના નયન દેખું સજળ  તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું.

ચાહું; છતાં ના કહી શકું એ વાત એને બેધડક,

જો મૌન; સામે હો અકળ તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું.

એને ઉમળકાથી હવે તો હાલ ના પૂછી શકું,

એ થાય જો આકળવિકળ તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું

સંધાન ના સાધી શકું; દાવાદલીલો શું કરુ?

જે વાતનું ના હોય તળ તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું.

મન જાણવાના સૌ પ્રયાસો વ્યર્થ રહી જાશે હવે,

ચ્હેરા ઉપર જોઉં પડળ તો ચૂપ ત્યાં થઈ જાઉં છું.

- મુકેશ દવે

પાન્ધ્રો

તા. ૨૮/૦૨/૨૦૨૩, મંગળવાર